[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. Dziś w starym borze była [& ], jestem dureń.Bydlę.Czerwona opalenizna szyi.Zakochany jestem jak nigdy w życiu.Nie ma we mnie innej myśli wyznawał w pamiętniku51.Było to coś więcej niż zwykła żądza. To już nie uczucie jelenia pisał w 1860 roku lecz mężado żony 52.Wygląda na to, że Tołstoj naprawdę nosił się z zamiarem rozpoczęcia z Aksinjąnowego życia w jakiejś chacie na skraju wsi .Turgieniew, który często widywał się z nimw tym czasie, pisał, że Tołstoj jest zakochany w chłopce i nie chce rozmawiać o literaturze 53.Sam Turgieniew również romansował z chłopkami (jedna powiła mu nawet dwoje dzieci),z pewnością więc rozumiał Tołstoja54.Po ożenku z Sonią w 1862 roku Tołstoj próbował zerwać z Aksinją; i trudnoprzypuszczać, aby w pierwszych latach małżeństwa, kiedy pracował bez wytchnienia nad Wojnąi pokojem, miał czas dla chłopskiej kochanki.Ale w latach siedemdziesiątych wrócił do niej.Urodziła mu syna Timofieja, który został woznicą w Jasnej Polanie.Jeszcze po wielu latachAksinja nawiedzała go w snach.W ostatnim roku swego długiego życia, pół wieku po poznaniuAksinji, Tołstoj, widząc gołe nogi jakiejś chłopskiej dziewoi, poczuł radość na myśl, żeAksinja wciąż żyje 55.Ich związek był czymś więcej niż tylko tradycyjnym romansem dziedzicaz chłopką.Tę nieoficjalną żonę Tołstoj kochał jeszcze w podeszłym wieku.Aksinja nie byłapiękna w powszechnie przyjętym znaczeniu tego słowa, ale miała wdzięk, siłę charakterui żywość, za które kochała ją cała wieś. Bez niej pisał Tołstoj korowód nie był korowodem,kobiety nie śpiewały, dzieci nie bawiły się 56.Tołstoj uważał ją za uosobienie wszystkiego, codobre i piękne w rosyjskiej chłopce wcielenie dumy, siły i cierpienia i dlatego wprowadził jejpostać do kilku swoich utworów.Aksinja występuje na przykład w opowiadaniu Diabeł, któredotyczy ich romansu zarówno przed, jak po ślubie pisarza.Charakterystyczne, że Tołstoj niewiedział, jak zakończyć opowiadanie.Opublikowano dwa zakończenia: w jednym bohater zabijachłopkę, w drugim popełnia samobójstwo.Historia życia samego Tołstoja również nie doczekała się jednoznacznego rozwiązania.W połowie lat siedemdziesiątych XIX wieku, kiedy ruch pod hasłem iść w lud osiągnąłapogeum, Tołstoj przeżył kryzys wewnętrzny, który skłonił go do szukania ratunku w chłopstwie.Jak wyznaje w Spowiedzi (1879 1880), nagle zdał sobie sprawę, że wszystko, co nadawało sensjego życiu szczęście rodzinne i twórczość artystyczna nie ma w rzeczywistości znaczenia.%7ładen z wielkich filozofów nie przyniósł mu pocieszenia.Religia prawosławna, z jej reżimowąCerkwią, była nie do przyjęcia.Tołstoj przemyśliwał o samobójstwie.Raptem jednak dostrzegł,że istnieje prawdziwa religia, której może zawierzyć cierpiąca, pracująca w codziennym znojuwspólnota chłopska. To było całe moje życie pisał do kuzyna. To był mój monastyr,cerkiew, do której uciekłem i w której znalazłem schronienie przed wszystkimi lękami,wątpliwościami i pokusami mojego życia 57.Ale i po przezwyciężeniu kryzysu Tołstoj był w rozterce: idealizował chłopów i uwielbiałprzebywać wśród nich, jednak przez wiele lat nie mógł się zdobyć, żeby wystąpić przeciwko towarzyskim konwenansom i zostać jednym z nich.Toteż jedynie udawał chłopa .Kiedy szedłna spacer lub jezdził konno, nosił się z chłopska cały świat znał jego brodatą postaćw chłopskiej koszuli przewiązanej w pasie, spodniach i łapciach lecz gdy jechał do Moskwyalbo jadł z przyjaciółmi, wkładał ubranie od krawca.W ciągu dnia pracował na polu w JasnejPolanie, a potem wracał do dworu na obiad, który podawali mu lokaje w białych rękawiczkach.Malarz Riepin odwiedził Tołstoja w 1887 roku, aby namalować pierwszy z szereguportretów pisarza.Riepin naprawdę pochodził z gminu, raziło go więc postępowanie hrabiego. Schodzenie na jeden dzień w mrok chłopskiej egzystencji i ogłaszanie: Jestem z wami tozwykła obłuda 58.Chłopi byli chyba podobnego zdania.Cztery lata pózniej, w czasie klęskigłodu z 1891 roku, Riepin ponownie gościł u Tołstoja, który chciał mu koniecznie pokazać, jaksię po chłopsku orze pole. Kilka razy wspominał Riepin chłopi z Jasnej Polanyprzechodzili obok, zdejmowali czapki, kłaniali się i szli dalej, jakby nie zauważali wysiłkówhrabiego.Potem jednak pojawia się jeszcze jedna grupka chłopów, widocznie z sąsiedniej wsi.Ciprzystają i gapią się przez dłuższą chwilę.A potem dzieje się dziwna rzecz.W życiu niewidziałem, aby prosta chłopska twarz dobitniej wyrażała kpinę 59.Tołstoj zdawał sobie sprawę z tej dwuznaczności i bolał nad nią.Jako pisarz, i to rosyjski,czuł ciążący na nim obowiązek przewodzenia ludowi i oświecania go.Dlatego zakładał szkołydla chłopów, poświęcał czas na pisanie opowieści o tematyce ludowej i uruchomił wydawnictwo(o nazwie Posriednik ), które publikowało utwory pisarzy rosyjskich (Puszkina, Gogola,Leskowa i Czechowa) dla rosnącej rzeszy wiejskich czytelników.Zarazem jednak zaczął sięskłaniać do poglądu, że to chłopi są nauczycielami społeczeństwa i że ani on, ani innyprzedstawiciel niemoralnej cywilizacji nie może im nic zaofiarować.Lekcje, które prowadziłw wiejskiej szkole, przekonały go, że chłop stoi pod względem moralnym wyżej niż pan cotłumaczył tym, że życie chłopów ma charakter bardziej naturalny i społeczny.Oto czego chłopKaratajew uczy Pierre'a w Wojnie i pokoju:Przywiązań, przyjazni, miłości, jak je Pierre rozumiał, Karatajew nie czuł wcale, alekochał i żył w miłości ze wszystkim, z czym go łączyło życie, a zwłaszcza z człowiekiem niez jakimś określonym człowiekiem, lecz z tymi ludzmi, których miał przed oczami& dla Pierre'azostał na zawsze& niedoścignionym, krągłym i wiecznym ucieleśnieniem ducha prostotyi prawdy60.Z każdym rokiem Tołstoj starał się żyć bardziej po chłopsku.Nauczył się robić butyi sprzęty domowe, porzucił pisanie i cały dzień pracował na roli.Radykalnie zrywającz poprzednim życiem, starał się nawet zachowywać wstrzemięzliwość płciową i zostałwegetarianinem.Bywało, że wieczorem przyłączał się do pątników idących drogą z Moskwy doKijowa, biegnącą nieopodal jego majątku.Szedł z nimi przez wiele kilometrów i wracał bosowczesnym rankiem, na nowo umocniony w wierze. Tak, ci ludzie znają Boga mawiał. Mimowszystkich zabobonów, wiary w św.Mikołaja ciepłego i św.Mikołaja zimnego albo w IkonęTrzech Rąk są bliżej Boga niż my.Prowadzą cnotliwe, pracowite życie, a ich prosta mądrość podwieloma względami przewyższa wszystkie sztuczne wytwory naszej kultury i filozofii 61. 4W1862 roku Tołstoj ożenił się z Sofią (Sonią) Bers, córką doktora Andrieja Bersa,lekarza domowego w Pałacu Kremlowskim w Moskwie.Zlub odbył się w soborze Uspieńskim naKremlu.Wydarzenie to dostarczyło Tołstojowi materiału do pięknego opisu sceny ślubu Kittyi Lewina w Annie Kareninie.Uroczystość, jak wiele ówczesnych ślubów, łączyła obrzędyprawosławne z chłopskimi; matka Kitty, księżna Szczerbacka, żądała wszak trzymania sięwszystkich zwyczajów 62.W rzeczy samej scenę ślubu Lewina z Kitty można uznać zadokument etnograficzny dotyczący tej sfery życia w Rosji
[ Pobierz całość w formacie PDF ]