[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ich (względna przynajmniej) trwałość oraz mo\liwość zaliczenia dopewnej klasy czy gatunku prowadzi do traktowania tych całości jako przed-miotów, w których wyró\nia się to, co istotne, i to, co nieistotne, podmiot cech icechy.Zarazem dostrzega się i inne zło\enia.Wezmy np.konkretnego psa,Burka.W Burku zauwa\yć mo\na łatwo zło\enie całości z części oraz ró\nicęmiędzy podmiotem cech a cechami: noga Burka jest częścią Burka, lecz nie jestjego cechą, kształt i kolor skóry czy sierści Burka to jego cechy, nie części,natomiast posiadanie przez Burka nogi jest jego cechą. Całości" nie pojmujemy tu tak szeroko, \e ka\da jedność jest całością120.Zcałością mamy wtedy do czynienia, gdy występują części (chodzi tu oczywiście otzw.części właściwe, tzn.nieto\same z całością).Pojęcia całość" i część" sąściśle korektywne: część wskazuje na całość, całość na część.Ka\da całośćbędąc bytem charakteryzuje się jakąś jednością, jest czymś nie podzielonym iniesprzecznym, poza tym całość składa się z integrujących (tworzących całość)części.Jedność części składających się na całość mo\e być ró\na - mniej lubbardziej ścisła.Zło\enie jakiejś całości z części stwierdzamy przede wszystkimwśród otaczających nas bytów cielesnych: mo\na rozbić kamień czy rozerwaćroślinę na kawałki ( części").Tu zło\enie całości z części polega na tym, \e danyprzedmiot (stanowiący taką czy inną jedność bytową) jest fizycznie podzielny,mo\e być pokawałkowany", rozbity na kilka przedmiotów.Zauwa\my dalej, \eniektóre ciała stanowią całość, w której wyró\niają się pewne składniki nie tylkokształtem (jak członki np.ciała zwierzęcego), ale i funkcją: ściśle wzajemniepowiązane, poszczególne fragmenty przedmiotu odgrywają w nim odmienne role.Tu zło\enie całości z części polega na zró\nicowaniu funkcji i częściowejautonomii poszczególnych fragmentów ciała.Zachodzi to w organizmach\ywych.Zło\enie całość-część" występuje nie tylko w wypadku przedmiotówprzestrzennie rozciągłych, materialnych.Mo\emy odnalezć je w przedmiotachdanych w doświadczeniu wewnętrznym.Nasze120W sprawie pojęć całość", jedność", struktura" zob.np.A.B.S t ę p i e ń , Uwagi o strukturze" i pojęciach pokrewnych, Znak" 23 (1971) 571-578.184 prze\ycia układają się w tzw.strumień świadomości, w którym wyró\nić mo\napewne fazy charakteryzujące się odrębną zawartością, odmienną treścią.Stru-mień świadomości rozciąga się w czasie, a poszczególne, wyró\niające się jegofazy wyodrębniają odcinki tego czasu.Pojęcie zło\enia całość-część" mo\nawięc zastosować te\ do przebiegu czasu i do tego, co się w czasie dzieje.Mate-matyka i logika formalna posługują się bardzo ogólnymi pojęciami całość" iczęść"; pojęcia te okazują się bardzo przydatne w nauce, w szczególnościwprzyrodoznawstwie.Z powy\szych przykładów widać, \e pojęcia całość" i część" dadzą sięodnieść do bardzo rozmaitych zło\eń w bycie.Nale\ałoby bli\ej przebadać typytych zło\eń, a\eby przekonać się, czy tak szeroko rozumiane pojęcie zło\eniacałość-część" nie przestaje być pojęciem jednoznacznym.Nale\ałoby te\ roz-patrzyć, czy omawiane zło\enie nie występuje tylko w ramach tego, co prze-strzenne lub czasowe, a więc co jakoś wymierne.W ka\dym razie mo\emy teraztylko to stwierdzić, \e chocia\ zło\enie całość-część" jest czymś ciąglespotykanym w poznaniu potocznym i w naukach szczegółowych, nie mamydostatecznych podstaw do twierdzenia, \e jest to zło\enie transcendentalne (tzn.przysługujące ka\demu bytowi), a nie kategorialne.Tymczasem w naukach szczegółowych (zwłaszcza przyrodniczych) zaznaczasię tendencja (której towarzyszy odpowiedni nurt myśli filozoficznej: atomizm,empiryzm brytyjski, drugi pozytywizm, asocjacjonizm) do wyjaśniania zło\enia podmiot cech-cechy" przez zło\enie calość-części"
[ Pobierz całość w formacie PDF ]