[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jedni traktują p.jako(poznawany przez podmiot) obiektywny stan rzeczy, który jest zadany (domagasię, apeluje) do realizacji, inni - tylko jako subiektywne poczucie, \e nale\y tak, anie inaczej postąpić.powód - 1) racja, przyczyna, motyw; 2) w sądownictwie: osoba wszczynającasprawę, wnosząca o coś.powszechnik - to, co ogólne lub abstrakcyjne; ogół (najczęściej: gatunek lubrodzaj).poznanie - 1) jako czynność (poznawanie): dowiadywanie się o czymś,zaznajamianie się z czymś, uzyskiwanie informacji o czymś (w przeciwieństwiedo wytwarzania lub po\ądania czegoś); w p.bierze udział jakiś podmiot, który wodpowiednim akcie świadomości (prze\yciu) odnosi się w jakimś aspekcie doprzedmiotu poznawanego, niejako dociera do niego, odsłania go (z jakiejś strony)oraz (intencjonalnie) ujmuje (uchwytuje, przyswaja); 2) jako wytwór (niekiedy:wiedza): wyobra\enia, pojęcia, sądy, problemy i ich układy oraz językoweodpowiedniki, będące rezultatami czynności poznawczych; p.jest kwalifikowanejako prawdziwe (zgodne w swej treści z faktycznie zachodzącym stanem rzeczy,który jest przez nie stwierdzony) lub fałszywe (niezgodne), stąd w sensie ścisłymp.stanowią sądy (zdania), gdy\ pierwszorzędnie w nich stwierdza się zacho-dzenie jakichś stanów rzeczy.P.dzieli się (z ró\nych punktów widzenia) m.in.na: naturalne i ponadnaturalne (nadprzyrodzone, objawione); normalne iparanormalne (np.telepatia czy jasnowidzenie); bezpośrednie i pośrednie;zmysłowo-intelektualne i czysto intelektualne; intuicyjne i dyskursywne;teoretyczne i praktyczne; systematyczne (meto-390 dyczne, uporządkowane) i niesystematyczne; racjonalne i pozaracjonalne;naukowe (niefi-lozoficzne i filozoficzne) i pozanaukowe (np.potoczne, tzw.przednaukowe, religijne, estetyczne, paranormalne); specjalistyczne(szczegółowe) i ogólne; mądrościowe i nie-mądrościowe.P.jest przedmiotembadań zarówno nauk filozoficznych (teoria p., metafizyka p.), jak iniefilozoficznych (np.logika wiedzy, historia p., psychologia, socjologia,biologia p.).pozytywizm - jeden z głównych i charakterystycznych nurtów współczesnejfilozofii, obejmujący liczne kierunki, a rozwijający się co najmniej ju\ od 1.poł.XIX w.(jeśli nie od czasów Oświecenia), odznaczający się odrzuceniemklasycznej (a tak\e irracjonali-zującej) koncepcji filozofii, (przynajmniejdeklaratywnym) minimalizmem i związkami z naukami szczegółowymi (a nawetpodporządkowaniem im filozofii).Rozró\nia się (ze względów chronologicznychi merytorycznych): 1) pierwszy p.(poprzednik: J.D'Alem-bert; główniprzedstawiciele: A.Comte - filozofia pozytywna, tak\e J.S.Mili i H.Spencer;K.Pearson - scjentyzm); do jego istotnych składników nale\ało: sprowadzeniefilozofii do nauk szczegółowych (zestawienia, systematyzacji lub syntezy ichwyników), traktowanie nauki jako wiedzy czysto empirycznej (opis faktów czyzjawisk i ustalanie stałych związków między nimi), pozbawionej teoretycznychspekulacji (rezygnacja z poszukiwania przyczyn w sensie metafizycznym),podkreślanie u\yteczności praktycznej (np.przewidywanie faktów i zaspakajaniepotrzeb \yciowych) i społecznych uwarunkowań nauki; w rzeczywistościniektórzy pozytywiści dochodzili do ryzykownych - związanych np.z ideąpostępu lub ewolucji - syntez światopoglądowych (Comte, Spencer), a nawetutopii społeczno-religijnych (religia ludzkości); 2) drugi p., inaczej: p.epistemologiczny (poprzednik: D.Hume; główni przedstawiciele: R.Avenarius,E.Mach - empiriokrytycyzm; w związku z neokantyzmem: W.Schuppe, H.Cornelius, H.Vaihinger - fikcjonalizm; w Polsce: W.Heinrich, pózniej: N.Aubnicki, B.J.Gawęcki), związany przede wszystkim z ideą czystego (tzn.niezniekształconego przez podmiot i teorię) doświadczenia i jego danych(rozpatrywanych najczęściej jako subiektywne wra\enia lub neutralne elementy);w tym ujęciu p.naukę traktowano jako ekonomiczny i symboliczny opis danych,a filozofię głównie jako teorię poznania (mającą tak\e - przy pewnychinterpretacjach - konsekwencje metafizyczne, niekiedy np.w neutralizmie lubidealizmie, a nawet solipsyzmie); 3) trzeci p., inaczej: neopozyty-wizm, logiczny(logikalny, logizujący, logistyczny, naukowy) empiryzm, logiczny p., pózniej:ruch jedności nauki (poprzednik: m.in.H.Poincare; główni przedstawiciele: M.Schlick, R.Carnap, O.Neurath - Koło Wiedeńskie", H.Reichenbach - grupaberlińska; zbli\eni: L
[ Pobierz całość w formacie PDF ]