[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ograniczenie tego pojęcia dokonało się w dwojaki sposób.Po pierwsze, to, co określano ongiś jako celowe grupy formalne", stało się pod mianem organizacji autonomicznym przedmiotemzainteresowań i badań osobnego działu socjologii, socjologii organizacji, a nawet odrębnej dyscypliny:nauki o organizacji.Po drugie, termin grupa społeczna" zaczął być odnoszony głównie, jeśli niewyłącznie, do grup małych.Przestano zajmować się klasyfikacjami grup i zaczęto koncentrować uwagę natym, co dzieje się wewnątrz małych grup, postrzeganych najczęściej jako mikrostruktury społeczne.Współcześnie zainteresowanie małymi grupami i badanie zachodzących w nich procesów - zarówno zapomocą obserwacji uczestniczącej, jak i ró\nego rodzaju eksperymentów - tworzy jeszcze jedno pograniczesocjologii i psychologii społecznej.2.Małe grupy jako mikrostruktury społeczneW odniesieniu do grupy społecznej podstawowym pytaniem jest, co przypadkowy zbiór ludzi czynigrupą społeczną, czyli jakie warunki muszą być spełnione, aby pewna liczba jednostek mogła być uznanaza grupę.W języku potocznym często posługujemy się terminem grupa" bardzo swobodnie, określając nim zbiórludzi mających jakąś wspólną cechę bądz te\ przypadkowo znajdujących się w tym samym miejscu czyte\ podejmujących jedną czynność w tym samym czasie, a nawet po prostu pewną liczbę ludzi.Mówimy naprzykład, \e dla grupy ludzi, których wzrost przekracza dwa metry, nie ma w naszych sklepach odpo-wiedniej długości łó\ek.Mówimy tak\e, \e kiedy grupa ludzi przechodzi przez jezdnię, samochody musząsię zatrzymać.Określenie grupa" występuje te\ niekiedy w raportach z badań jako określenie zbioru sta-tystycznego.Jest tak wtedy, kiedy na przykład powiada się, \e grupa ludzi z wy\szym wykształceniemró\ni się w poglądach na karę śmierci od pozostałych respondentów".W mediach mo\emy te\ usłyszeć, \ena podwy\ce zasiłków rodzinnych skorzysta znaczna grupa społeczeństwa" (sic!).Ró\nice między tego rodzaju luznymi oraz przypadkowymi zbiorami jednostek a grupą społecznąpostrzeganą jako swoista, względnie trwała i spójna całość są tak widoczne, \e odró\nienie ich nie sprawiatrudności. 186 Część trzecia.Zbiorowości społecznePosługiwanie się terminem grupa" w przytoczonych przykładach z punktu widzenia socjologii mo\na uznaćza nadu\ycie językowe.Pozostają jednak trudne i podstawowe pytania o to, jakiego rodzaju zbiór ludzi mo\na uznać za grupęspołeczną.Jednym z tych pytań jest pytanie, od ilu osób zaczyna się grupa.Jedni twierdzą, \e grupą mogąbyć ju\ dwie osoby, to jest diada, inni zaś twierdzą, \e o grupie mo\na mówić dopiero w przypadku trzechosób, to jest triady.Zdecydowanie więcej argumentów przemawia na rzecz drugiego poglądu.Zbiórtrzech osób z natury rzeczy tworzy bardziej skomplikowaną i dynamiczną całość ni\ dwie osoby.Ka\dabowiem z trzech osób ustosunkowywać się mo\e nie tylko do ka\dej z pozostałych dwóch, ale równie\ dotego, co dzieje się między nimi, do tego, co je łączy bądz dzieli.Wśród trzech osób mogą te\ powstawaćzmienne sojusze dwu osób przeciwstawiających się trzeciej.Innym istotnym pytaniem jest pytanie o czynniki, które sprawiają, \e pewna liczba osób mo\e byćtraktowana nie jako luzny zbiór, ale spójna całość.Odpowiadając na nie, wskazuje się najczęściej dwa ichrodzaje.Po pierwsze, ró\nego rodzaju obiektywne relacje zachodzące między tymi osobami.Dawniej mówiło sięw takim przypadku o łączących je stosunkach społecznych", obecnie mówi się o zachodzących między nimi interakcjach" i wskazuje, \e grupę społeczną charakteryzuje i wydziela z otoczenia zagęszczenie"interakcji między jednostkami wchodzącymi w jej skład.Wprowadzenie tego kryterium w sposóboczywisty wyłącza z kategorii grupa społeczna" wiele zbiorowości wcześniej do niej zaliczanych, amianowicie te, które są tak du\e, \e mo\liwe są interakcje między wszystkimi ich członkami.Posługując siętym kryterium, nie mo\na w odniesieniu do narodu czy klasy społecznej stosować określenia grupa spo-łeczna".Zwraca na to uwagę Merton, kwestionując sens terminu grupa narodowa".Powiada, \e całości,które nie spełniają kryterium interakcji społecznej, powinny być pojęciowo i terminologicznie odró\nioneod grup [.] mo\na je nazywać zbiorowościami ludzi, mających dzięki wspólnie wyznawanym wartościompoczucie solidarności, któremu towarzyszy poczucie moralnego zobowiązania do wypełniania oczekiwańzwiązanych z ich rolą społeczną.Wszystkie grupy są oczywiście zbiorowościami, lecz zbiorowości, którenie spełniają warunków interakcji członków, nie są grupami" (Merton 1982c: 351-352; wyró\nienie - BS).Po drugie, wskazuje się na czynniki subiektywne, to jest świadomość wspólnoty, poczucie bycia grupą,postrzeganie siebie jako my", a tak\e uznawanie tych samych wartości, podobny stosunek do tych samychsymboli, przejawianie takich samych postaw.Czynniki subiektywne, zwłaszcza świadomość bycia grupą,przez niektórych socjologów uwa\ane są nawet za warunek konieczny istnienia grupy społecznej. Rozdział VIII.Grupa społeczna 187Interakcje między członkami zbiorowości oraz poczucie wspólnoty wyraznie odró\niają grupęspołeczną od przypadkowego zbioru jednostek.Jednak\e \adne z tych kryteriów nie pozwala na wytyczeniegranicy między nietrwałymi tak zwanymi quasi-grupami a grupami społecznymi, które są trwałymi ispoistymi całościami.Wśród osób odbywających podró\, zwłaszcza dłu\szą, w jednym przedziale tegosamego pociągu mogą pojawić się częste interakcje.Mo\e te\ wśród nich wytworzyć się poczuciewspólnoty, zwłaszcza kiedy pociąg jest zatłoczony i podró\ujący w jednym przedziale bronią się przedwejściem do niego innych podró\nych.Jednak\e tego rodzaju zbiorowość trudno uznać za grupę społecznąw pełnym znaczeniu tego słowa.Wynika z tego, \e aby zbiór ludzi mo\na było traktować jako grupę, oprócz interakcji oraz uznawaniawspólnych wartości i świadomości bycia grupą w grę wchodzić musi czynnik dodatkowy.Za czynnik tenuwa\ane bywa najczęściej wewnętrzne ustrukturowanie grupy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]