[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.102 Sen Shōan (jap.: 千少庵 ; 1546–1614) — był japońskim mistrzem ceremoni herbaty, w japońskiej histori jest traktowany jako drugie pokolenie w rodzinnej tradycji Sen za-łożonej przez jego ojczyma Sen no Rikyū.44Kakuzō Okakura – Księga herbatyNazwa „dom fantazji” sugeruje budowlę stworzoną po to,by sprostać pewnym artystycznym wymaganiom.Pawilonherbaciany jest dla mistrza ceremoni , nie odwrotnie.Nie-przeznaczony dla potomności, staje się efemeryczny.Pomysł,że każdy powinien mieć własny dom, wziął się z pradawnegojapońskiego zwyczaju, a raczej — przesądu shintoistów103,nakazującego porzucić dom, gdy jego najważniejszy lokatorumrze.Być może zwyczaj ten miał ukryte przyczyny sanitarne.Inny wczesny obyczaj nakazuje, by każdej młodej parzezbudować nowy dom.Te właśnie zwyczaje powodowaływ przeszłości częste przenosiny cesarskich stolic na nowemiejsce.Przykładem tego starożytnego obrzędu kultywowa-nym po dziś dzień jest odbudowa świątyni Ise, głównej kaplicybogini słońca, przeprowadzana co dwadzieścia lat.Wytworzenie się takich zwyczajów było możliwe tylko dziękiformie konstrukcji naszej drewnianej architektury, łatwej dorozłożenia i złożenia na nowo.Trwalsze budownictwo z ka-mieni i cegieł uniemożliwiłoby przenosiny — co zresztąnastąpiło, gdy w epoce Nara104 przyjęły się u nas bardziejmasywne i stabilne konstrukcje drewniane rodem z Chin.Jednak wraz z upowszechnieniem się indywidualizmu zenw ⅩⅤ wieku stara idea wypełniła się głębszym znaczeniem,gdyż zaczęto wiązać ją z pawilonem herbacianym.Zen —w zgodzie buddyjską teorią przemijania i jej wymogiempanowania ducha nad materią — uznawało dom jedynie zatymczasowy przytułek ciała.Samo ciało było jedynie szałasemw głuszy, kruchym schronieniem, zrobionym ze sploturosnących dokoła traw — gdy splot się rozluźni, znów mamy103 Shintō (jap.: 神道 shintō, kami-no michi, lub kannagara-no-michi jap.神ながら の道droga bogów lub bóstw; pol.także shintoizm, sintoizm) — tradycyjna religia Japoni , charakteryzująca się politeizmem i różnorodnością przejawów i kultów.Wierzenia shintōnie mają wspólnego kanonu, organizacji ani świętych ksiąg.104 Okres Nara (jap.: 奈良時代 Nara jidai; od 710 do 784 lub 794 roku) — jego początek wyznacza przeniesienie dworu cesarskiego do zbudowanego od podstaw miasta Heijō-kyō (jap.: 平城京 , także Heizei-kyō, „stolica pokoju”; obecnie Nara).Rozdział 4 – Pawilon herbaciany45tylko trawę na pustkowiu.W pawilonie herbacianym o ulot-ności bytu przypomina słomiana strzecha, kruchość cienkichfilarów, lekkość bambusowej konstrukcji, pozorna niedbałośćzwiązana z użyciem pospolitego budulca.To, co wieczneodnajdziemy w duchu wcielonym w prostotę, która nas otacza,upiększoną delikatnym blaskiem jego wykwintu.To, że pawilon herbaciany powinien być tak skonstruowa-ny, by pasował do indywidualnego gustu, uosabia zasadężywotności sztuki.By sztuka doczekała się pełnego zrozumie-nia, musi być wierna współczesnemu życiu.Nie znaczy to, żepowinniśmy ignorować potrzeby potomnych, a jedynieprzekonuje o tym, abyśmy intensywniej cieszyli się teraźniej-szością.Nie znaczy to, że nie powinniśmy zwracać uwagi nadzieła przeszłości, a jedynie wskazuje na konieczność stara-nia się o włączanie ich w naszą świadomość.Niewolnicze pod-porządkowanie tradycjom i formułom powstrzymuje ekspresjęindywidualności w sztuce.Nad bezsensownymi imitacjamieuropejskich budynków, które można napotkać we współcze-snej Japoni , można tylko płakać.Zdumiewa nas, czemu w naj-bardziej rozwiniętych krajach zachodnich architektura jesttak pozbawiona oryginalności, tak przepełniona kopiami prze-starzałych stylów.Być może musimy przebyć epokę sztukidemokratycznej i czekać, aż pojawi się mistrz — książę, któ-ry założy nową dynastię.Gdybyśmy bardziej kochali staro-żytnych, a mniej ich kopiowali! Ktoś stwierdził kiedyś, żewielkość Greków bierze się stąd, iż nigdy nie czerpali z antyku.Określenie „dom pustki” przypomina o taoistycznej teoriwszechogarniającej próżni, ale też o koncepcji ciągłej potrzebyzmiany motywów dekoracyjnych.Pawilon herbaciany jestabsolutnie pusty, zawiera tylko to, co przejściowo w nimustawimy dla zaspokojenia potrzeby estetycznej.By upiększyćuroczystość, można z jej okazji wnieść do pawilonu specjalnie46Kakuzō Okakura – Księga herbatywybrane dzieło sztuki, pilnując, aby reszta dekoracji była takdobrana, by podkreślić piękno artystycznej dominanty.Niemożna słuchać kilku melodi w tym samym czasie — praw-dziwe zrozumienie piękna jest możliwe pod warunkiem sku-pienia uwagi na motywie centralnym.Tutaj widać, że sposóbozdabiania naszych pokoi do herbaty jest przeciwieństwemtego, który panuje na Zachodzie, gdzie wnętrza domów częstoprzypominają muzea.Dla Japończyka, przyzwyczajonego doprostoty ozdób i częstej zmiany dekoracji, zachodnie wnętrzeniezmiennie wypełnione stałym zestawem obrazów, rzeźbi bibelotów sprawia wrażenie wulgarnej prezentacji dobytku.Trzeba wyjątkowego zrozumienia sztuki, by ciągłe podziwianiejednego obrazu, niechby i arcydzieła, sprawiało nam wciążestetyczną przyjemność.Doprawdy zdolność odczuwaniaartystycznych wrażeń u ludzi, którzy potrafią żyć na co dzieńwśród takiego pomieszania form i kolorów, jakie często widujesię w domach Europy i Ameryki, musi być bezgraniczna.„Dom asymetri ” to nazwa sugerująca kolejną fazę w na-szym projektowaniu dekoracji wnętrza.Zachodni krytycyczęsto czynią uwagi na temat braku symetri w sztucejapońskiej.Wynika on również z ideałów taoizmu i zen.Kon-fucjanizm ze swoją głęboko zakorzenioną ideą dualizmu orazbuddyzm z północnych Chin ze swym kultem trójcy w żadensposób nie przeciwstawiały się wyrażaniu symetri.W rze-czywistości, jeśli przyjrzymy się starożytnym brązom Chinlub sztuce religijnej dynasti Tang i okresu Nara, dostrzeżemyw nich ciągłą pogoń za symetrią.Dekoracje naszychklasycznych wnętrz były rozmieszczone w wyraźnie regularnysposób.Jednak w taoizmie i zen koncepcja ideału była inna.Dynamiczna natura ich filozofi kładła większy nacisk naproces dążenia do doskonałości niż na samą doskonałość.Prawdziwe piękno mógł odkryć tylko ten, kto swym umysłemRozdział 4 – Pawilon herbaciany47dopełnił niedopełnione [ Pobierz całość w formacie PDF ]