Nad Niemnem Orzeszkowa E

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.bo lękam się własnych ust.o!.Nie dokończyła, tylko z wysoko podniesioną głową i twarzą, której kredowa bladość w ramieczarnego czepka odbijała na tle zmierzchu, rozkazującym gestem wskazywała mu drzwi. Ależ pójdę! pójdę! z mamą o tych rzeczach rozmawiać niepodobna! Mogiły, złorzeczenia,tragedie! Co się tu dzieje! Co się tu dzieje! I o co? za co? dlaczego? Gdyby o tym gdzie indziejopowiadać, nikt by nawet nie zrozumiał i nie uwierzył!Wyszedł i po cichu drzwi za sobą zamknął.*J e n s u i s d � s o l � (franc.) jestem zmartwiony, martwi mnie to.242Są ludzie, którzy płakać umieją tylko nad mogiłami drogich sobie istot, czym zaś jest rozpacznad śmiercią uczuć i ideałów doznawana, nie wiedzą.Lecz ta wspaniała kobieta, która z twarząjak opłatek białą stała śród zmroku niby w kamienną kolumnę przemieniona, czuła teraz, że nadrodze jej życia i na dnie jej serca wznosi się druga mogiła, rozpaczniejsza jeszcze od pierwszej,bo nic już po sobie nie pozostawiająca.W tę drugą mogiłę kładły się na wieki i bezpowrotnie jążegnały najdroższe jej uczucia i nadzieje; rozkładała się w niej, niby ciało w retorcie śmierci namarną parę przerabiane, wiara jej w geniusz i w szlachetność syna.Wydało się jej nawet, żeczuje zapach trupa i że ten trup znajduje się w niej samej, zalega dno jej własnej piersi, którązdjęło śmiertelne zimno.Byłażby to agonia jej wielkiej miłości dla syna? Czyżby go kochaćprzestawała? Pierś jej stygła, jakby w niej zagasł jedyny płomień, który utrzymywał jej życie.Ona rozumiała, co tam gaśnie, i obie dłonie mocno przyciskała do serca, chcąc może zatrzymaćto, co z niego ulatywało.Czuła, że wraz z zanikaniem jej miłości i wiary niezgłębiona próżniaotwiera się przed nią, kruszą się same podstawy jej bytu, jakiś nóż ostry i nielitościwy podcinasame korzenie jej życia.Z postawy jej, ruchów rąk i drżenia rysów widać było nieznośną mękę,która bolesne prądy rozsyłała od kończyn do kończyn jej ciała, siłą cierpienia, zda się,wywlekając z niej duszę.Wtem oczy jej oślepiło jakieś wielkie, jaskrawe światło.Był to ów pasna niebie, przed chwilą różowy, a teraz krwawo zaczerwieniony, który za drzewami ogrodu i nadnimi pozostawiło zaszłe już słońce.Szeroki, równy, gdzieniegdzie zbałwaniony, podobnym onbył do rzeki krwi, po której przepływały kiry fioletów i nad którą niby rozwiewna gloria,ulatywały złotawe pary.To zjawisko przyrody dla kobiety, która patrzała na nie, przedstawiłojakiś symbol i uderzyło jej w oczy jakimś przypomnieniem.Z miejsca, na którym stała, widziałatylko wąski, daleki rąbek błękitu, do promienia ideału, do wiecznej, chociaż dalekiej nadzieipodobny, lecz więcej nic, nic prócz tej rzeki krwi ciemnymi kroplami, jak ciężkimi łzamiusianej, złotawą parą buchającej.Patrzała, patrzała, aż dłonie podnosząc do skroni, jak ktoś, ktoprzed gwałtownym wichrem ostać się nie może, okręciła się na miejscu i z jękiem na ziemięupadła.Kolana jej i ręce splecione, którymi sobie zasłoniła czoło, z głuchym stukiem o posadzkęuderzyły.Po pokoju rozlegać się zaczął szept, to gwałtowny, to znów tak cichy, jak gdyby zkonającej piersi wychodził: Widziałeś? Ciebie znieważył! Pamięć twoją, grób twój.Ideały nasze, wiarę, pragnieniazdeptał! Andrzeju! czy ty mię słyszysz? czy ty mi przebaczasz? Moja wina, moja wina, mojabardzo wielka wina! Ale ja tego nie chciałam.Zmierci, o! śmierci!Ale śmierć nie byłaby okrutną, gdyby przybywała ku tym, którzy już życia nie pragną.Silnejej ciało zwycięsko opierało się targającej nim rozpacznej burzy.Przed oknem zasłoniętymczerwonością nieba długo z twarzą przy ziemi leżała, aż gdy podniosła ją i spojrzała w górę,wyraz niemego, osłupiałego zachwycenia napełnił jej oczy.Po raz drugi doświadczyła wizji,której pragnęła i wzywała zawsze.Widziała Andrzeja.Kształty jego zaledwie rozróżniać mogła,bo owijały je złotawe pary, ale wypukłe rysy, w ciemnej gęstwinie włosów, z krwawiącą sięplamą na czole, męczeńską bladością odbijały na tle krwawego obłoku.W te rysy wpatrzyła sięze stokroć większą jeszcze miłością niż w owym dniu dalekim, gdy ukochany zdejmował z jejskroni welon oblubienicy.Cisza głęboka, taka, jaka na ziemi bywa tylko przed wejściemjutrzenki, dokoła niej zaległa.Najlżejszy szmer ucha jej nie dolatywał; nie czuła też twardościziemi, na której klęczała, ani przestrzeni rozdzielającej ją z zawieszonym pod niebemzjawiskiem. Czy mi przebaczasz? drżącymi usty szeptała.Ale on, złotawą glorią owinięty, leżał na krwawym obłoku cichy, smutny, w daleki rąbekbłękitu zapatrzony.Zdało się jej tylko, że z mglistych obsłon wydobyte, przejrzyste jego ramięna mgnienie oka wyciągnęło się nad jej głową. Bez ojca wzrósł szeptała bez ojca.bez ciebie!243Lecz na krwawym obłoku żeglująca kropla fioletu zbliżała się, rosła, wydłużała i powoli, ryspo rysie, zasłaniała to oblicze blade, ciche, aż do końca zapatrzone, niby w promień ideału lub wwieczną, chociaż daleką nadzieję, w wąski, daleki rąbek błękitu.244IIIDzień był znowu świąteczny i pogodny, ale rozległa równina, z jednej strony w lesistepagórki, a z drugiej w półkoliste koryto Niemna ujęta, wcale inną miała postać niżeli w świetne,skwarne, mozolne dni upłynionego już lata.Miała wcale inną postać, bo było to święto wesołe irześkie jeszcze, w zebrane plony bogate, lecz już niby u wrót rozpoczynającej się jesieni stojące.Zamiast świeżości, blasku i kipiątku wezbranego życia unosił się teraz nad tą równinąłagodny smętek natury, omdlewającej z wolna i z wdziękiem.Na spasionych miedzach, gładkichi pustych, zaledwie gdzieniegdzie sterczały nagie łodygi cykorii, ciemną czerwienią iskrzyły siębujne kity końskiego szczawiu, drobne puchy kotków* i żółknące dzięcieliny trwożnieprzypadały ku stwardniałym krawędziom zagonów.Jak okiem zajrzeć, zdeptane przez trzodyścierniska żółtość swoją mieszały z ciemną szarością zoranej gleby i więdniejącą zieleniąkartoflisk, a wszystko to razem wyglądało jak kobierzec o barwach przygasłych i spłowiałych,na którym tu i ówdzie łanki dojrzałej gryki kładły rdzaworóżowe plamy, a majową zielonościąodbijał na korczyńskich polach bujający wysoki gaj końskiego zębu*.Zcieżki tajemniczoprzedtem na dnie zbożowej puszczy utopione widocznymi teraz, chociaż mdławymi skrętamiprzepływały ciemniejszą od nich rolę, której spulchnioną powierzchnię gęsto osiadywały wrony,w zadumanych postawach spuszczając ku ziemi żeru szukające swe dzioby.U skraju ściernisk,pod laskami, wzbijały się z małych ognisk pastuszych niskie, nikłe, sinawe dymy; polne grusze,topole i wierzby stały jeszcze w zieleni gęstej, lecz sczerniałej i bez blasku, a kiedy niekiedy, niewiedzieć skąd się biorąc, żółty liść przelatywał już powietrzem i gdzieniegdzie na polnychkrzakach mlecznie bielały płatki pajęczyny.Zamiast upajającej woni kwitnących ziół,skoszonych traw, świeża zżętej słomy i z drzew ulatniającej się żywicy, czuć było naokół jedentylko mocny, wilgotny, razowe pieczywo przypominający zapach ziemi, głęboko przez pługiwzruszonej [ Pobierz całość w formacie PDF ]