Mickiewicz A. Pan Tadeusz

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. Kat by da�! - krzykn�� Wilbik - gwa�tem od nas bior�. Oj, Dobrodzieju! - ch�opek ozwa� si� z pokor�,Pok�oniwszy si� ksi�dzu i skrobi�c si� w g�ow� -Ju� to szlachcie, to jeszcze bieda przez po�ow�,Lecz nas dr� jak na �yka.- Cham! - Sko�uba krzykn��.-G�upi, tobie� to lepiej, tyS, ch�opie, przywykn��Jak w�górz do odarcia; lecz nam u r o d z o n y m,Nam wielmo�nym, do z�otych swobód wzwyczajonym!Ach, bracia! Wszak to dawniej szlachcic na zagrodzie.( Tak, tak! - krzykn�li wszyscy - rowny wojewodzie! )DziS nam szlachectwa przecz�, ka�� nam drabowa�Papiery i szlachectwa papierem probowa�. Jeszcze Waszeci mniejsza - zawo�a� Juraha.-Wasze� z pradziadów ch�opów uszlachcony szlacha;Ale ja, z kniaziów! pyta� u mnie o patenta,Kiedym zosta� szlachcicem? Sam Bóg to pami�ta!Niechaj Moskal w las idzie pyta� si� d�biny,Kto jej da� patent rosn�� nad wszystkie krzewiny. Kniaziu! - rzek� �agiel - Swie� WaS� baki lada komu,Tu znajdziesz pono mitry i w niejednym domu. WaS� ma krzy� w herbie - wo�a� Podhajski - to skrytaAluzyja, �e w rodzie bywa� neofita. Fa�sz! - przerwa� Birbasz.-Przecie� ja z tatarskich hrabiów118Pochodz�, a mam krzy�e nad herbem Korabiów. Poraj - krzykn�� Mickiewicz - z mitr� w polu z�otem,Herb ksi��cy; Stryjkowski g�sto pisze o tem.Zaczem wielkie powsta�y w ca�ej karczmie szmery;Ksi�dz Bernardyn uciek� si� do swej tabakiery,W kolej cz�stowa� mówców; gwar zaraz ucichn��,Ka�dy za�y� przez grzecznoS� i kilkakro� kichn��;Bernardyn korzystaj�c z przerwy mówi� dalej: Oj, wielcy ludzie od tej tabaki kichali!Czy uwierzycie Pa�stwo, �e z tej tabakieryPan jenera� D�browski za�y� razy cztery? D�browski? - zawo�ali.- Tak, tak, on jenera�;By�em w obozie, gdy on Gda�sk Niemcom odbiera�;Mia� coS pisa�; boj�c si�, a�eby nie zasn��,Za�y�, kichn��, dwakro� mi� po ramieniu klasn��:.Mowa ksi�dza wzbudzi�a takie zadziwienie,Tak� radoS�, �e ca�e huczne zgromadzenieMilcza�o chwil�; potem na pó� ciche s�owaPowtarzano: Tabaka z Polski? Cz�stochowa?D�browski? z ziemi w�oskiej? A� na koniec razem,Jakby mySl z mySl�, wyraz sam zbieg� si� z wyrazem,Wszyscy jedynog�oSnie, jak na dane has�o,119Krzykn�li: D�browskiego! Wszystko razem wrzas�o,Wszystko si� uScisn�o: ch�op z tatarskim hrabi�,Mitra z Krzy�em, Poraje z Gryfem i z Korabi�;Zapomnieli wszystkiego, nawet Bernardyna,Tylko Spiewali krzycz�c: Wódki, miodu, wina!D�ugo si� przys�uchiwa� ksi�dz Robak piosence,Na koniec chcia� j� przerwa�; wzi�� w obiedwie r�ceTabakierk�, kichaniem melodyj� zmiesza�I nim si� nastroili, tak mówi� poSpiesza�: Chwalicie m� tabak�, MoSci Dobrodzieje,Obaczcie�, co si� wewn�trz tabakierki dzieje.Tu, wycieraj�c chustk� zabrudzone denko,Pokaza� malowan� armij�, malenk�Jak rój much; w Srodku jeden cz�owiek na rumaku,Wielki jako chrz�szcz, siedzia�, pewnie wódz orszaku;Spina� konia, jak gdyby chcia� skaka� w niebiosa,Jedn� r�k� na cuglach, drug� mia� u nosa. Przypatrzcie si� - rzek� Robak - tej groxnej postawie;Zgadnijcie, czyja? - Wszyscy patrzyli ciekawie.-Wielki to cz�owiek, cesarz, ale nie Moskali,Ich carowie tabaki nigdy nie bierali. Wielki cz�owiek - zawo�a� Cydzik - a w kapocie?Ja mySli�em, �e wielcy ludzie chodz� w z�ocie,Bo u Moskalów lada jenera�, Mospanie,To tak Swieci si� w z�ocie jak szczupak w szafranie. Ba - przerwa� Rymsza - przecie� widzia�em za m�oduKoSciuszk�, Naczelnika naszego narodu:Wielki cz�owiek! A chodzi� w krakowskiej sukmanie,120To jest czamarce.- W jakiej czamarce, Mospanie? -Odpar� Wilbik.- To przecie� zwano taratatk�. Ale tamta z fr�zlami, ta jest ca�kiem g�adk� -Krzykn�� Mickiewicz.Zatem wszczyna�y si� swaryO ró�nych taratatki kszta�tach i czamary.PrzemySlny Robak, widz�c, �e si� tak rozpryskaRozmowa, j�� j� znowu zbiera� do ogniska,Do swojej tabakiery; cz�stowa�, kichali,�yczyli sobie zdrowia, on rzecz ci�gn�� dal�j: Gdy cesarz Napoleon w potyczce za�ywaRaz po raz, to znak pewny, �e bitw� wygrywa;Na przyk�ad pod Austerlic: Francuzi tak staliZ armatami, a na nich bieg�a �ma Moskali;Cesarz patrzy� i milcza�.Co Francuzi strzel�,To Moskale pó�kami jak trawa si� Sciel�.Pó�k za pó�kiem cwa�owa� i spada� z kulbaki;Co pó�k spadnie, to Cesarz za�yje tabaki;A� w ko�cu Aleksander, ze swoim braciszkiemKonstantym i z niemieckim cesarzem Franciszkiem,W nogi z pola; wi�c Cesarz, widz�c, �e po walce,Spojrza� na nich, zaSmia� si� i otrz�sn�� palce.Otó�, jeSli kto z Panów, coScie tu przytomni,B�dzie w wojsku Cesarza, niech to sobie wspomni. Ach! - zawo�a� Sko�uba.- Mój Ksi�e Kwestarzu!Kiedy� to b�dzie! Wszak to ile w kalendarzuJest Swi�t, na ka�de Swi�to Francuzów nam wró��!Wygl�da cz�ek, wygl�da, a� si� oczy mru��,121A Moskal jak nas trzyma�, tak trzyma za szyj�.Pono nim s�o�ce wnidzie, rosa oczy wyje. Mospanie - rzek� Bernardyn - babska rzecz narzeka�,A �ydowska rzecz r�ce za�o�ywszy czeka�,Nim kto w karczm� zajedzie i do drzwi zapuka.Z Napoleonem pobi� Moskalów nie sztuka.Ju�ci on Szwabom skór� trzy razy wym�óci�,Brzydkie Prusactwo zdepta�.Anglików wyrzuci�Het za morze, Moskalom zapewne wygodzi;Ale co st�d wyniknie, wie Asan Dobrodzi�j?Oto szlachta litewska wtenczas na ko� wsi�dzieI szable wexmie, kiedy bi� si� z kim nie b�dzie;Napoleon, sam wszystkich pobiwszy, nareszciePowie:Wi�c nie doS� goScia czeka�, nie doS� i zaprosi�,Trzeba czeladk� zebra� i sto�y pownosi�,A przed uczt� potrzeba dom oczySci� z Smieci;OczySci� dom, powtarzam, oczySci� dom, dzieci!Nast�pi�o milczenie, potem g�osy w t�umie: Jak�e to dom oczySci�? Jak to Ksi�dz rozumie?Ju�ci my wszystko zrobim, na wszystko gotowi,Tylko niech Ksi�dz Dobrodziej jaSniej si� wys�owi.Ksi�dz pogl�da� za okno, przerwawszy rozmow�;Ujrza� coS ciekawego, z okna wytkn�� g�ow�,Po chwili rzek� powstaj�c: DziS czasu nie mamy,Potem o tem obszerniej z sob� pogadamy;122Jutro b�d� dla sprawy w powiatowem mieScieI do WaszmoSciów z drogi zajad� po kweScie. Niech te� do Niehrymowa Ksi�dz na nocleg zd��y -Rzek� Ekonom - rad b�dzie Ksi�dzu pan Chor��y;Wszak�e na Litwie stare powiada przys�owie:Szcz�Sliwy cz�owiek, jako kwestarz w Niehrymowie! I do nas - rzek� Zubkowski - wst�p, je�eli �aska;Znajdzie si� tam pó�sztuczek p�ótna, mas�a faska,Baran lub krówka; wspomnij, Ksi�e, na te s�owa:Szcz�Sliwy cz�owiek, trafi� jak ksi�dz do Zubkowa. I do nas - rzek� Sko�uba.- Do nas - Terajewicz, �aden bernardyn g�odny nie wyszed� z Pucewicz.Tak ca�a szlachta proSb� i obietnicamiPrzeprowadza�a ksi�dza; on ju� by� za drzwiami.On ju� pierwej przez okno ujrza� Tadeusza,Który lecia� goSci�cem w cwa�, bez kapelusza,Z g�ow� schylon�, bladem, pos�pnem obliczem,A konia ustawicznie bod� i kropi� biczem.Ten widok bardzo ksi�dza Bernardyna zmiesza�,Wi�c za m�odzie�cem kroki szybkiemi poSpiesza�Do wielkiej puszczy, która, jako oko si�ga,Czerni�a si� na ca�ym brzegu widnokr�ga.Któ� zbada� puszcz litewskich przepastne krainyA� do samego Srodka, do j�dra g�stwiny?Rybak ledwie u brzegów nawiedza dno morza;MySliwiec kr��y ko�o puszcz litewskich �o�a,123Zna je ledwie po wierzchu, ich posta�, ich lice,Lecz obce mu ich wn�trzne serca tajemnice;WieS� tylko albo bajka wie, co si� w nich dzieje.Bo gdybyS przeszed� bory i podszyte knieje,Trafisz w g��bi na wielki wa� pniów, k�od, korzeni,Obronny trz�sawic�, tysi�cem strumieniI sieci� zielsk zaros�ych, i kopcami mrowisk,Gniazdami os, szerszeniów, k��bami w�owisk [ Pobierz całość w formacie PDF ]