[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Pierwszą literą każdego z roz-działów jest antykwowy wersalik o stopniu mniej więcej dwa razy większym niż tekst.Numerywierszy umieszczone są, podobnie jak w edycjach Plantina, po obu stronach linii rozdzielającejkolumny.W niektórych edycjach zachowano, obok nowego Estienneowskiego podziału, równieżdawny, na sekcje ABCD.Litery oznaczające sekcje są umieszczone podobnie jak cyfry odnoszące98Opisu dokonano na podstawie następujących egz.: Rzym 1592 in quarto  Ossol.XVI.Qu.11664; Rzym 1592 in folio Wr BU 371010; Lyon 1609  Wr BU 477947; Kolonia 1609  Wr BU 476414; Moguncja 1609  Wr BK I.6.Qu.Opisy 48 się do wierszy.Aby wyraz
nie zaznaczyć wersety, które są złożone w sposób ciągły, umieszczonona ich początku delikatny symbol *.Niektóre edycje (np.Moguncja 1609) zaopatrzone zostały wstreszczenia poprzedzające poszczególne rozdziały.Są one drukowane italiką pod numerem roz-działu.Strony są numerowane delikatnymi cyframi rzymskimi.Materiał wprowadzający i inne po-moce umieszczone są na stronach niepaginowanych.Możemy spotkać w różnych edycjach po dwielub nawet trzy paginacje dla poszczególnych części Biblii (np.osobno dla ST, NT, apokryfów).Strony zaopatrzone są w nagłówki, które podają, zazwyczaj rozłożony na dwóch stronach, tytułbieżącej księgi.Wyposażenie omawianych Wulgat zależy od poszczególnych edycji.Do najczęściej spotyka-nych elementów możemy zaliczyć konkordancje umieszczane w wielu edycjach na zewnętrznychmarginesach.Są one tłoczone drobną antykwą i złączone z tekstem przy pomocy odpowiedniegoznaczka, np.".Ponadto tekst święty poprzedza Prefatio ad Lectorem, dekret soborowy o pismachkanonicznych, przedmowa Klemensa VIII ad perpetuam memoriam.W wielu edycjach na początkulub na końcu można znalez
ć również Index testimoniorum a Christo et Apostolis in Novo Testamen-to citatorum ex Veteri, Index hebraicorum, chaldeorum, graecorumque nominum interpretatio, innyindeks przypominający konkordancję osób ST i NT oraz klasyczne wprowadzenia do poszczegól-nych ksiąg autorstwa św.Hieronima (umieszczone nie przed każdą księgą, ale zebrane razem napoczątku lub na końcu książki).Edycje lyońskie dodają jeszcze wykaz czytań liturgicznych.Pogłównym tekście znajdujemy dodatek tłoczony drobniejszym pismem zawierający tekst trzech ksiągapokryficznych (Manas, 3-4 Ezd), które jak wyjaśnia krótkie wprowadzenie, nie należą do kanonu,ale były cytowane przez Ojców Kościoła i znajdują się w wielu edycjach Vlg.Ponadto można spo-tkać w różnych wydaniach dodatki i przedmowy miejscowych drukarzy.W edycjach niemieckich zpoczątku XVII w.na końcu umieszczone są obszerne erraty.Np.w wydaniu mogunckim z 1609 r.po tytule Romanae correctionis następuje 87 stron z poprawkami.Tak obszerne erraty powstały na skutek niedokładanej korekty w pierwszych edycjach rzym-skich.Zdarzało się również, że poprawki nanoszono ręcznie na gotowe egzemplarze, poprawiająctekst piórem lub naklejając na strony małe karteczki.Korektę składu podejmowano równolegle zdrukiem, co spowodowało wypuszczanie w jednej edycji różnych wariantów tekstu, które były na-stępnie powielane w przedrukach.99Przedruki niemieckie zostały zaopatrzone w dokumenty wydane przez cenzurę.W edycji zMoguncji na k.3r znajdujemy wydruk: Censura, sive concessio imprimendi Biblia Nomine R.Ar-  bibliograficzne innych edycji zob.BC, s.36nn.99Zob.CHB III, s.450-451. 49 chiepiscopi Moguntinem.Identyczne concessio imprimendi, podpisane przez tego samego sufraganamogunckiego, posiada przedruk tej Biblii dokonany w Kolonii w 1609 r.Jeśli chodzi o ilustracje, to spotykamy edycje zarówno ilustrowane, jak i nie.Pierwsze ilu-strowane wydanie rzymskie ukazało się już w 1592 r.Dwie przebadane edycje z Rzymu nie są ilu-strowane.Podobnie jest w edycji z Lyonu.Wydania te posiadają natomiast bardzo charakterystycz-ną winietę na stronie tytułowej, gdzie powtarza się motyw z siedzącym na tronie papieżem, którypodaje klęczącemu przed nim człowiekowi księgę Pisma Z
więtego.Inaczej jest w edycji mogunckiej z 1609 r., wyposażonej, jak głosi tytuł, w 140 miedziorytów,które znajdują się głównie w księgach historycznych ST i w Ap.Ilustracji nie posiada inny nie-miecki przedruk in octavo wykonany w tym samym roku w Kolonii.E.WNIOSKI NATURY BIBLIOLOGICZNEJPodsumowując spróbujmy sformułować kilka wniosków natury bibliologicznej dotyczącychprzyczyn powstawania wydań Pisma Z
więtego i ich formy edytorskiej.1.Przyczyny powstawania i funkcje Biblii drukowanych w XV i XVI w.:Jako pierwszą i najważniejszą przyczynę należy wymienić ogromne zainteresowanie PismemZ
więtym w epoce renesansu.Zainteresowanie to zrodziło się wraz z humanizmem i zostało sku-tecznie podsycone przez ruchy reformacyjne.Drugą przyczyną było pragnienie udostępnienia czytelnikowi tekstu jak najlepszej jakości, cowyrażało się w pracach nad krytyką tekstu i przekładami.Dla tekstów starożytnych oznaczałoto podejmowanie szeregu prób w celu otrzymania wersji możliwie najwierniejszej oryginałowi.Jeśli chodzi o przekłady, to dążono do wyprodukowania tekstu pięknego pod względem języ-kowym, zrozumiałego i wiernego oryginałom.Na trzecim miejscu trzeba umieścić wpływ polemiki religijnej.Należy także zaznaczyć, że niechodzi tu tylko o wydanie tekstu, np.przekładów Lutra czy Vlg syksto-klementyńskiej, którychsamo pojawienie się było już elementem reformacyjnej i antyreformacyjnej walki.Chodzi rów-nież o odpowiednie opracowanie graficzne i typograficzne wydania, które zostało wykorzystanedo walki religijnej.Można tu podać takie przykłady, jak umieszczanie odpowiednich pomocyukierunkowujących lekturę, ozdabianie wydań grafiką, zastosowanie specjalnie dobranychczcionek itd.Wszystkie wyżej wymienione przyczyny łączą się z powstaniem i rozwojem drukarstwa.Drukarze dążąc do udostępnienia czytelnikowi jak najlepiej opracowanych i wyposażonychedycji, podejmowali kolejne próby wydawnicze.Należy także zaznaczyć, że druk Biblii przy-czynił się nie tylko do powstania, ale również do rozwoju sztuki drukarskiej w XV i XVI w. 50 2 [ Pobierz całość w formacie PDF ]