[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jednakże wyobraźnia rozwija się najlepiej, jeśli może wędrować swobodnie; w niewoli męczy się i słabnie.Ale nawet w niewoli wyobraźnie rozmnażają się dość skutecznie, są bowiem chronione przed straszliwym drapieżnikiem, znanym jako Myśl.DNA ma dwie zadziwiające właściwości, odgrywające znaczącą rolę w złożonych chemicznych przemianach życia: potrafi kodować informacje i potrafi je potem kopiować.Inne molekuły obrabiają informacje DNA, na przykład produkując białka zgodnie z zakodowanymi w DNA przepisami.Z tego punktu widzenia żywy organizm jest czymś w rodzaju komputera molekularnego.Oczywiście, życie to coś więcej, jednak DNA jest kluczowym pojęciem we wszystkich dyskusjach o życiu na Ziemi.DNA to najważniejsza dla życia, molekularna winda kosmiczna - platforma, z której życie może wystartować ku wyższym poziomom.Złożoność istot żywych nie bierze się z faktu, że są zbudowane ze specjalnej odmiany materii, jak głosiła zdyskredytowana dzisiaj teoria witalizmu - ale z faktu, że ich materia jest zorganizowana w niewyobrażalnie zawiły sposób.DNA wykonuje mnóstwo rytunowej “rachunkowości”, która pozwala żywym istotom zachować ten wysoki poziom organizacji.Każda żywa komórka każdego (prawie) żywego organizmu zawiera jego genom - rodzaj kodowanej wiadomości zapisanej w DNA.Genom zawiera wiele wskazówek, jak organizm powinien się zachowywać na poziomie molekularnym.Wyjątkami są rozmaite wirusy na granicy między życiem i nieżyciem, które używają nieco innego kodu.Dzięki temu możliwe było sklonowanie owieczki Dolly - pobranie zwyczajnej komórki z dorosłej owcy i wyhodowanie z niej innej owcy.Sztuczka ta wymaga w rzeczywistości trzech dorosłych owiec.Przede wszystkim jest ta, od której bierzemy komórkę - nazwijmy ją mamą Dolly.Następnie przekonujemy jądro komórki, by zapomniało, że pochodzi z dorosłego osobnika, i uwierzyło, że wróciło do jaja, po czym wszczepiamy je do jaja pobranego od innej owcy (donor jaja).Następnie umieszczamy jajo w macicy trzeciej owcy (matka zastępcza), żeby mogło rozwinąć się w normalne jagnię.Często pada opinia, że Dolly jest idealną kopią mamy Dolly, ale to nie do końca prawda.Przede wszystkim niektóre części DNA Dolly nie pochodzą od mamy Dolly, ale od donora jaja.I nawet gdyby tę niewielką różnicę usunąć, Dolly wciąż mogłaby się pod wieloma względami różnić od swojej “matki”, ponieważ DNA owcy nie jest pełną listą instrukcji “jak zbudować owcę”.DNA bardziej przypomina przepis z książki kucharskiej - który zakłada, że już wiemy, jak się zachować w kuchni.Dlatego przepis na ciasto rzadko mówi na przykład: “umieścić ciasto w wysmarowanej tłuszczem formie i całość włożyć do piekarnika nastawionego na 200°C”; stwierdza raczej: “piec ciasto w gorącym piekarniku” i zakłada, że wiemy już, iż należy wlać wyrobioną masę do formy i wstawić ją do piekarnika nastawionego na typową temperaturę.W szczególności DNA owcy opuszcza kluczową instrukcję “umieścić jajo wewnątrz owcy”, a przecież inna owca to (na razie) jedyne miejsce, które potrafi przekształcić zapłodnione jajo w jagnię.Tak więc nawet matka zastępcza odegrała istotną rolę w określeniu tego, co się dzieje, kiedy “wykonuje się” przepis DNA na Dolly.Wielu biologów sądzi, że to drobna przeszkoda; w końcu donor jaja i matka zastępcza działają w taki sposób, ponieważ ich DNA zawiera informacje, które je do tego skłaniają.Jednak dla cyklu reprodukcyjnego ważne mogą być pewne elementy, których nie ma w DNA żadnego organizmu.Dobry przykład stanowią drożdże - grzyb potrafiący zamieniać cukier w alkohol i wydzielać dwutlenek węgla.Znamy już pełne DNA jednego z gatunków drożdży.Tysiące badaczy prowadziło z drożdżami genetyczne zabawy, po czym kręciło biedactwami w wirówkach, żeby oddzielić DNA i zbadać jego kod.Po takim eksperymencie na dnie probówki zostają mętne resztki, ale wiadomo, że to nie DNA, zatem nie mogą być ważne - więc się je wyrzuca.I wszyscy wyrzucali, aż w 1997 roku pewien genetyk zadał głupie pytanie: jeśli to nie DNA, to po co ono jest? A w ogóle co jest w tych resztkach?Odpowiedź była prosta i zaskakująca: priony.Mnóstwo prionów.Prion to mala molekuła białkowa, która może działać jak katalizator dla formowania kolejnych molekuł białkowych, identycznych ze sobą.W przeciwieństwie jednak do DNA, nic dokonuje tego metodą replikacji.Potrzebuje zasobu białek, które są prawie takie same -odpowiednie atomy we właściwym porządku, ale ułożone w nieprawidłowy kształt.Prion doczepia się do takiego białka, trochę je przestawia i szturcha, aż uzyska kształt taki sam jak prion.Teraz mamy już więcej prionów i cały proces przyspiesza.Priony to molekularni misjonarze: powiększają liczbę siebie drogą nawracania pogan, a nie dzielenia się na identyczne bliźniaki.Najbardziej znanym prionem jest ten, który uważa się za sprawcę BSK, “choroby szalonych krów”.Białko, które ulega przekształceniu, stanowi przypadkiem kluczowy składnik mózgu krowy.Dlatego zarażone zwierzęta tracą koordynację, chwieją się, toczą pianę z pyska i wyglądają jak zwariowane.Ale po co drożdżom priony? Ponieważ bez nich drożdże nie mogą się rozmnażać.Instrukcje budowy białek w DNA czasami prowadzą do powstania białka, które jest nieodpowiednio poskładane.Kiedy komórka drożdży się dzieli, kopiuje swoje DNA do każdej połówki, ale rozdziela priony (ich zapas można uzupełnić przez przemianę innych białek).Mamy więc przypadek, kiedy - nawet na poziomie molekularnym - DNA organizmu nie decyduje o wszystkim, co tego organizmu dotyczy.Sporo jeszcze w kodzie DNA jest dla nas niezrozumiałe.Ale ta część, którą znamy, to kod genetyczny.Niektóre fragmenty DNA są przepisami na białka.Więcej, są niemal dokładnymi schematami białek, ponieważ zawierają dokładną listę składników we właściwej kolejności.Białka powstają z zestawu dość małych molekuł znanych jako aminokwasy.Dla większości organizmów, w tym człowieka, zestaw laki zawiera dokładnie dwadzieścia dwa aminokwasy [ Pobierz całość w formacie PDF ]