[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wniosek tak popularny silnie popartym został.Ze smutkiematoli wyznać tu należy, iż Polska, całkiem przez Moskwę rządzona, straciła wszelkie u mo-carstw europejskich znaczenie.Prócz propretora carowej Stackelberga, rządzącego w imieniujej prowincją, Austria i Prusy miały tylko rezydentów, Anglia i Dania posłów drugiego rzędu,Francja, Hiszpania i inne mocarstwa nie trzymały nikogo.I nasz też dworek agentów mało coznanych utrzymywał po dworach sąsiedzkich.Na tymże sejmie książę Stanisław Poniatowski,synowiec królewski, nabrawszy za granicą obszerniejszych, niż zwykle u nas widziano, pojęćo ekonomice politycznej, odezwał się w te słowa: Ustąpiwszy spod oblicza króla, tak usilnie starającego się, aby ten sejm wolny, tak pożą-dany, tak niecierpliwie oczekiwany od ojczyzny, nie stał się czczym dla Rzeczypospolitej, niestał się dziecinnym tylko obchodzeniem formalności i po sześcioniedzielnym konaniu niezginął, nie zaradziwszy najpierwszym ojczyzny potrzebom, należy nam przygotować przy-najmniej materie pożyteczne krajowi; między tymi obmyślić sposoby wskrzeszenia przemy-słu, zapobieżenia ubożącemu nas wychodowi pieniędzy za granicę.W liczbie sprowadzanych z zagranicy towarów są jedne, które by u nas działać można, in-ne, których ziemia i klima nasze nie dostarczają.Za pierwsze wychodzi z kraju corocznie 7089 252.Jako to:39Za fajanse i farfury 46 038Za naczynia gliniane 31 021Za papier 160 568Za płótno 3 361 768Za skóry 278 405Za sukna 2 728 437Za wełnę 187 280Za wosk 23 457Za żelazo i żelazne roboty 72 260Suma 7 080 262 fl.W tymże roku wyszło z kraju pieniędzy za produkta, które ciężko lub nie podobna Polsz-cze dostawić:Za korzenie wszelkie, cukier, kawę etc.6 515 991Za porcelany 92 866Za wina węgierskie 2 546 100Za wina francuskie i inne 2 556 465Suma 11 711 422 fl.Nie wyraził ks.S.Poniatowski, za jaką sumę wyprowadzono z Polski różnego zboża,pieńki, klepki etc.Można po części ten niedostatek zastąpić z angielskiego dzieła pana Odrypod tytułem European Commerce; mówi on, że w tymże roku 1778 przystawiono do Gdańskapszenicy 11 506 łasztów, żyta 7386, jęczmienia 1287, owsa 1028, grochu 299.Licząc pszeni-cę po 800 fl.Pol., żyto po 600, jęczmień po 500, owies po 300, groch po 600, okaże się, iżprzez sam Gdańsk weszło do kraju za same zboże 14 838 380.Przydajmy do tego za pienkę,klepkę, zboże, wosk, przedane w Elblągu, Królewcu, Pilawie, Rydze etc.,dajmy 10 000 00024 838 380Bilans zatem handlu był na naszą stronę; opuścił ks.Poniatowski bogate materie, jedwabie,mody, etc., etc.; jakkolwiek bądz
, nie znany był naówczas zbytek w poniższych klasach, wy-chód zatem pieniędzy z kraju w porównaniu nierównie był mniejszym jak dziś, gdzie żonypatronów i kupców równie z senatorkami stroją się, gdzie rzemieślnicy piją kawę i wina; leczi to przydać należy, że dziś, w r.1823, po wprowadzeniu systemu zakazującego, nie przeda-jemy prawie nic zboża za granicę, lecz za to przez wprowadzenie rękodzieł rożnych nie tylkonie kupujemy sukna, szkła, skór etc., ale je nawet za 18 milionów wyprowadzamy do Mo-skwy.W mowach na sejmie tym mianych znaczny widziemy postęp w czystości języka polskie-go: nie słyszano już więcej tych makaronizmów łacińskich, dziecinnych konceptów, wyrazówzłego smaku, tej rozwlekłości, którymi napełnione były mowy za dwóch ostatnich Augustów.Rzadka jeszcze była prawdziwa wymowa, bo jakże być mogła pod obuchem moskiewskim,lecz mówiono już czysto i rozsądnie, odważano się nawet skarżyć na uciski wojsk moskiew-skich; śmiał się z tego Stackelberg, lecz nie prześladował; dość mu było na tym, iż nic waż-nego ni pożytecznego nie postanowiono dla kraju.Całe to grane drama sejmowe zeszło naroztrząśnieniu spraw Rady Nieustającej, podpisaniu kwitów dla Komisjów Skarbowych,obiadach i balach.Całe między stronami zapasy, kto kandydata swego do Rady i Komisjówutrzyma.Takim był ten pierwszy sejm niby to wolny.40Rozdział szóstyDalsze lata młodościPo ostatnim jeszcze podziale Warszawa była mieszkaniem, zwłaszcza w zimie, najbogat-szych w kraju właścicieli; u.nich tylko jednych mieścił się zbytek, oni z dworami swymi na-pełniali pałace, trawili najbogatsze zagraniczne towary [ Pobierz całość w formacie PDF ]