[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jednak w kraju nie był dowolno ceniony, z przyczyny, że był skromny i nie samochwał.O nim można po-wiedzieć: Nikt nie jest prorokiem w swojej ojczyźnie.Skończyła się wojna: nastały konfiskacje, wy-gnania, zsyłania na Syberię i inne kary; me-czono i podeptano cały naród.Prześladowanie Polaków tak w carstwie, jako też i w innych guberniach trwało aż do śmierci cesarza Mikołaja.Obszerniej będę o tym mówić niżej.Takich monarchów jak Mikołaj Bóg daje tylko na ukaranie narodów.Łamie i kruszy te straszne narzędzia swojej surowej sprawiedliwości, skoro mu nie są potrzebne.To się stało z cesarzem Mikołajem! Kiedy on zrozumiał, że już nic na świecie nie pomyśli nawet oprzeć się jego woli, niepomyślna wojna krymska uniżyła jego pychę, przyśpieszyła mu śmierć i strąciła go z tronu w grób.Boże odpuść mu jego nieprawości.Po śmierci surowego i kapryśnego dziwaka Pawła, wrażającego35 wstręt swoją nieprzyjazną twarzą, wstąpił na tron młody, piękny i przyjemny Aleksander I i wzbudził zapał i po-dziwienie Europy, która przez opinię publiczną już była wcześnie przygotowana.To było jasne wiosenne słońce, obiecujące najpiękniejszy dzień.Wszystkie narody ubiegały się nieść mu dań hołdu, chwały i szczerych życzeń.Czegóż nie obiecywano sobie od tego monarchy? On da pokój Europie, da wolność, oświecenie i cywilizację Rosji i rozciągnie te dary do innych części świata, a mianowicie do Azji.Cóż przyniosły35Wzbudzającego.tak piękne początki? To jasne słońce stanąwszy na swój zenit i skłoniając się ku zachodowi zaczęło pokrywać się chmurami i zeszło z horyzontu, zawiódłszy oczekiwania wszystkich i nie ogrzawszy nikogo.Aleksander II wstąpił cicho, skromnie i bez żadnego przygotowania korzystnej opinii.To, co doszło do tego schronienia, w którym żyłem, że Rosja spodziewa się znaleźć w jego osobie dobrego monarchę, nie zwiększając i wyszukując pysznych pochwał najlepszego, najłaskawszego i najmędrszego, jakimi szczodrze obdarzano Aleksandra I aż do jego śmierci.Jakież zadziwienie musiał przynieść Aleksander II nie przygotowanej dla przyjęcia jego Europie, poznając i bez namysłu wstępując na drogę wiodącą do przybytku prawdziwej wielkości i chwały i tym samym zmuszając samych upartych wyznać, że on jest godnym rozkazywać narodom świata.Trudno wierzyć, ażeby w tak krótkim czasie można było wykonać tyle trudnych i tyle użytecznych prac.Późniejsi historycy mówiąc o pracach Herkulesa twierdzą, że było w różnych czasach i krajach wiele Herkulesów, których prace przypisano jednemu.Wiele różnych czynów podanie przypisuje jednemu Harunowi Al Raszyd przynależących innym kalifom, tak [samo] różne dzieła carów jednemu Piotrowi Wielkiemu.Jeżeli w odległej potomności będzie w Rosji kilku monarchów noszących imię Aleksandra, to historia pisana z krytyką pewniepowie, że te dzielą, tylko co zaczęte, nie mogą należeć jednemu Aleksandrowi II, ale drugim w części, noszącym podobne imię.Teraźniejszy czas ręczy za przyszłość, że z latami liczba podobnych dzieł pomnażając się przejdzie granice prawdopodobieństwa.Pierwszym staraniem nowego cesarza [było] ukończyć tę niepomyślną wojnę krymską, która oprócz teatru, gdzie walczyły wojska, zniszczyła jeszcze 3 lub 4 przyległe gubernie.Pokój nastąpił nadspodziewanie prędko z powodu cesarza Aleksandra szczerej chęci i umiarkowania, które jest skutkiem prawdziwej mądrości.Przykład ten skłonił i przeciwną stronę do przyniesienia wszelkich łatwości dla dania Rosji i Europie pożądanego pokoju, ukończenie którego zbliżyło 2 najsławniejszych monarchów.Gdyby tak długo żył jeszcze cesarz Mikołaj, to jego pycha nie pozwoliłaby zgodzić się na takie niby uniżające warunki.On powtarzałby te brzmiące, lecz w samej rzeczy próżne słowa: „mój honor, sława mego narodu będą stracone na zawsze" i prędzej wystawiłby na zniszczenie połowę Rosji i walczył dopóki mu został się ostatni żołnierz i ostatni rubl, wprzód niżeli podpisał podobny pokój.Cesarz Aleksander nie zważał na te urojone fantomy, nie stracił honoru i sławy i przeciwnie zyskał sobie prawdziwą sławę ludzkiego i umiarkowanego monarchy, sympatię Europy i wdzięczność swoich poddanych.Ukończywszy wojnę cesarz przedsięwziął i dzieło bardzo trudne i niebezpieczne, wymaga-jące wiele mądrości i odwagi.Bez gadaniny i trąbienia wiedzie on je z odwagą, zręcznością i wytrwałością i już go tak daleko posunął, że mu zostaje tylko uporządkować go w szczegółach.Obok wolności ludu wiejskiego zrobił on jeszcze bardzo użyteczne dzieło znosząc winne odkupy, z których zbogacały się niektóre zręczne osoby, kosztem biednego ludu, utrzymując go w pijaństwie, próżnowanym odrętwieniu i innych wynikających z tego szkodliwych nałogach.Jednym słowem - cesarz Aleksander II dał ludowi wolność osobistą, to jest fizyczną, moralną i materialną.Można o nim powiedzieć, że ten monarcha obrał sobie tą cząstką, która mu odjęta nie bądzie.W jego osobie Rosja nabyła prawdziwego monarchę, ojca swoich poddanych i odnowiciela państwa.On może być nazwany największym zdobywcą, gdyż dając Rosji miliony obywatelów, on zdobył nowy kraj, zaludniony nowymi użytecznymi poddanymi w zamian dawnych niewolników; i to stało się bez rozlania kropli krwi.Teraz zostaje mu drugie zarządzenie zaludnić te obszerne i płodne stepy, leżące dziś bez użytku.Tym sposobem on wybuduje sobie niejeden pomnik, trwalszy nad wszystkie pomniki z kruszcu i granitu i wyłącznie godny jego mądrości i wysokich cnót.Polaki jeszcze w XIV wieku poznali prawdziwą wielkość.Licząc przedtem i później wiele królów wojowników i sławnych wodzów, tytułem wielkiego ozdobili tylko jednego króla Ka-zimierza III w nagrodę za jego pokojowe dzieła, jako to nadanie praw, uporządkowanie kraju, podniesienie miast, a tym samym przemysłu i na koniec polepszenie rolnictwa przez danie opieki ludowi wiejskiemu [ Pobierz całość w formacie PDF ]