Fryderyk Schiller Intryga i miłoć

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. (Th��t-re de Schiller, t.II, s.401)Premiera Intrygi i miłości w Mannheim odbyła się 15 IV 1784 r.Sztuka otrzymała znako-mitą obsadę.Poeta obecny był na przedstawieniu.Siedzący z nim w loży przyjaciel jego,Streicher, tak opisał wrażenia z pierwszego przedstawienia: Spokojnie i pogodnie, ale zamy-ślony i zamieniając zaledwie kilka słów, oczekiwał [Schiller] podniesienia kurtyny.Ale kiedyprzedstawienie się zaczęło, któż potrafiłby opisać głębokie, wyczekujące spojrzenie.Zcią-gnięcie brwi, gdy jakieś słowa zostały wypowiedziane nie po jego myśli błysk oczu, gdymiejsca obliczone na poklask wywołały brawa któż by to opisać potrafił! Podczas całegopierwszego aktu nie wymknęło mu się ani jedno słowo, jedynie na zakończenie aktu usłysza-no z jego ust: dobrze idzie.Drugi akt grano z takim ogniem i naprawdę tak porywająco, żepo spuszczeniu kurtyny wszyscy widzowie, w zupełnie niezwykły wówczas sposób, powstaliz miejsc bijąc jednocześnie rzęsiste oklaski i wołając.Zaskoczony tym poeta powstał i skłoniłsię publiczności.W jego wyrazie twarzy, w szlachetnej, dumnej postawie znać było świado-mość satysfakcji, jaką sobie sprawił, i zadowolenie, że zasługi jego zostały uznane, uczczonewyróżnieniem. (Karl Berger, Schiller, t.I, s.379 380)PIERWSZE DRAMATY NIEMIECKIE NA SCENIE POLSKIEJPoczątek XIX w.jest okresem, kiedy pośrednią drogą, przez Francję, zaczyna przedosta-wać się i oddziaływać na twórczość polską literatura niemiecka.Już w r.1801 (I s.80 NowyPamiętnik Warszawski ) pisał jego redaktor Salezy Dmochowski o scenie warszawskiej; Repertorium teatru polskiego jest dosyć wielkie: wynosi przeszło tomów czterdzieści.Po-mnożone jeszcze zostało wielą sztukami niemieckimi, które teraz najwięcej zajmują teatr.Teatr dysponował niewielką ilością dzieł oryginalnych, posługiwano się przeważnie prze-kładami, były to jednak w większości tłumaczenia sztuk lichych, kasowych.Stosowano się doogólnego gustu publiczności, która nie entuzjazmowała się repertuarem klasycznym.Woj-ciech Bogusławski, jako dyrektor teatru, wystawił najdoskonalsze dzieła literatury światowej,przeważnie francuskiej.Nie brak było przeciwników romantycznego dramatu.Szyjkowski wswej książce Schiller w Polsce cytuje zdanie jednego z takich przeciwników, który pisał Do-syć powiedzieć, że pochodzi romantyzm od Niemców.którzy ze względu gustu i pięknejliteratury niższy trzymają stopień w Europie.126Tragedie niemieckie nie mogły silnie przemawiać do Polaków z tego choćby powodu, żenie znalazł się nikt, kto by zajął się przekładem sztuk lepszych, a nie błahych, które bardzoszybko znikały nie tylko ze scen polskich, ale i niemieckich.Kazimierz Brodziński domagałsię, aby zgłębiać Szekspira i Schillera, i w części Goethego, nie przeto, żeby to malować, cooni, ale żeby tak wiernie obyczaje wystawiać, jak oni. Dramy niemieckie były tłumnienawiedzane tylko w teatrze w Warszawie i Lwowie.Najbardziej popularnym utworem byłZschokkego Abellino, wielki bandit niemieckci, sztuka grana we Lwowie w 1795 r.i przypi-sywana Schillerowi.Tragedie Schillera znane były u nas prawdopodobnie przede wszystkimza pośrednictwem tłumacza francuskiego Lamarteli�re'a.Wybór Zbójców na pierwszy dramat Schillera w Polsce okazał się fatalny, gdyż premieraw Teatrze Narodowym w r.1803 skończyła się całkowitym fiaskiem i utrudniła w znacznymstopniu na przyszłość pozyskanie teatru polskiego dla utworów niemieckiego dramaturga.Sztuka Schillera nie tylko weszła na sceny wszystkich teatrów w Polsce i grana jest niemalco rok przynajmniej w jednym z teatrów polskich, ale wywołała naśladownictwo.TłumaczSchillera i autor dramatyczny Józef Korzeniowski napisał w r.1823 pięcioaktową tragedięAniela, wystawioną we Lwowie i cieszącą się dużym powodzeniem.Jej podobieństwo doIntrygi Schillera było uderzające.Stefan Witwicki w recenzji z tej sztuki pisał w GazeciePolskiej r.1829, nr 72: Położenie, stosunki i los głównych osób są w obu podobne.W dra-mie niemieckiej, mianowicie w poczwarnych rolach prezydenta i sekretarza, znać jeszcześwieżego autora okropnych Zbójców: sztuka polska ma mniej od tamtej zapału i charakteru,ale więcej rzewności.Pan Korzeniowski, pracując nad podobnym jak Schiller przedmiotem,pracował swoim własnym talentem i jest niezmiernie daleki od tych pisarzów, którzy, poży-czając myśli i uczucia innych, udają one za własne i tym sposobem puszczają się na niegodnyrodzaj literackiego zarobkowania.Wszakże w obydwóch dziełach tak poety niemieckiego, jakpolskiego, przebija się w wielu miejscach duch i koloryt Szekspira. Wszystkie osobypierwszoplanowe w tragedii Korzeniowskiego opierają się na postaciach Intrygi i miłościSchillera, uwikłane są w historie zupełnie analogiczne.Niektóre sceny są niemal powtórze-niem scen z Intrygi.Nic więc dziwnego, że Anielę Korzeniowskiego nazwał jeden z współczesnych mu kryty-ków dziewicą sentymentalną Schillera.INTRYGA I MIAOZ NA SCENACH POLSKICHTeatr lwowski w latach 1809 1830 pozostawał pod kierunkiem wielbiciela i tłumaczaSchillera Jana Nepomucena Kamińskiego.23 I 1818 r.wystawiono po raz pierwszy w Polscedramat Schillera pod tytułem Podstęp i miłość.Przedstawienie to wznowione było w rokunastępnym 18 VI 1819 r.Po wznowieniu pisał jeden z recenzentów w Pamiętniku Lwowskim z punktu widzeniazasad dramatu klasycystycznego: Wielki jeniusz Schillera szedł w tym dziele niepewną jesz-cze drogą.W niektórych scenach panuje ton nieprzyzwoitej trajedyi, a rzecz, chociaż dobrzeprowadzona, staje się często nienaturalną.Okropne rozwiązanie nie wypływa z konieczności;słabe i naciągnione nitki, na których się trzyma, mogą być jednym słowem przecięte.Sąwszelako sceny, w których dramatyczne piękności zachwycają.W styczniu roku 1821 ponownie wystawiana jest we Lwowie Intryga i milosć.StanisławJaszowski, który prowadził w Rozmaitościach Lwowskich referat teatralny, pisał o niej:.autor Zbójców wyraznie w tej sztuce spostrzegać się daje.te same dzikie namiętnościcechują charaktery, a wzruszenie osiąga się przesadnością.jak wszystkie płody Schilleranosi (tragedia) na sobie cechę wielkiego jeniuszu [ Pobierz całość w formacie PDF ]