Żeleński Tadeusz Molier

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Współczesne pamflety posuwały sięjeszcze dalej w domysłach: przypuszczano, że była córką Moliera, mimo że się z nią pózniejożenił; jednakże nikt dobrze nie wiedział prawdy pisze najgłośniejszy z tych pamfletów. Nauka po obfitym rozważeniu sprawy przychyla się ku ojcostwu niejakiego pana de Mo-d�ne.I oto jesteśmy w atmosferze brzemiennej tajemnicą, brzemiennej dramatami& Bo Molier,jako bardzo dojrzały (na owe czasy) mężczyzna, zakochał się w młodziutkiej Armandzie.Pamflety twierdzą, że to Magdalena B�jart podsunęła Molierowi młodą dziewczynę, aby po-konać rywalki i panować nad nim przez swoją córkę.W wilię ślubu pisze Molier Szkołę mę-żów; jako młody mąż pisze Szkołę żon&%7łe w tej Szkole żon musiała być jakaś szczególna elektryczność, że musiało w niej być cośwyzywającego, dowodzi reakcja, jaką sztuka wywołała.W Paryżu zagotowało się.Z jednejstrony olbrzymie powodzenie sztuki, z drugiej powódz parodyj, broszur, inwektyw. Na-igrawanie się z powagi małżeństwa stało się w komedii Moliera mimo tradycyjności te-matu głównym przedmiotem zgorszenia.Nie przebierając w sposobach walki, wrogowie pi-sarza rzucili się w przejrzystych aluzjach na jego życie prywatne.Molier w ogniu tej walki jest nadzwyczajny! Każda jego replika to zdobycz teatru; Kryty-ka Szkoły żon wciągnięcie dyskusji literackiej na scenę; Improwizacja w Wersalu pier-wowzór stylu kabaretowego.Molier pokazuje kulisy swego teatru, siebie, swoją żonę, całypersonel; pokazuje próbę nowego utworu; wciąga w grę niczym nasz J�rossy111* osobękróla w sposób pełen poufałego wdzięku.Ale w pewnym momencie żart ten barwi się gnie-wem, pasją; aktor podszyty autorem wali na odlew.Molier daje wprost od siebie gwałtowną188odprawę pamflecistom, którzy ważą się wdzierać w jego życie. Są rzeczy woła które,wywłóczone na scenę, nie bawią ani publiczności, ani pacjenta& I dalej, coraz ostrzej.Wy-buch taki w obecności króla trąciłby zuchwalstwem: ale król zachęcił swego ulubieńca do tejodpowiedzi.Przeciwnicy nie dają za wygraną.Aktor konkurencyjnego teatru, Monfleury (musiał czućza sobą tęgi sukurs!), wręczył królowi placet, w którym insynuuje, że Molier, żeniąc się zArmandą, zaślubił własną córkę.(Podkreślam te okoliczności, aby objaśnić zrozumiałe po-drażnienie Moliera przez czas owej kilka lat trwającej nagonki.) W odpowiedzi na to, w paręmiesięcy pózniej, król trzyma Molierowi dziecko do chrztu.Bo król czuł się jakby osobiście zaangażowany w tej teatralnej wojnie.Szło w niej po tro-sze i o niego samego, wówczas bardzo młodego monarchę; szło o to, kto zapanuje w świeżostworzonym Wersalu, spowiednik czy kochanka; dzwonki genialnego wesołka czy kropidłokaznodziei.Młody król sympatyzował z Molierem i czuł w nim sprzymierzeńca.Jak zachęciłgo do Improwizacji w Wersalu, tak przez cztery lata będzie go popierał w walce o Zwiętosz-ka.Bo i Zwiętoszek był epizodem tej wielkiej batalii.Wśród tego młoda Armanda dojrzewa wspaniale; pod ręką wielkiego reżysera, jakim byłMolier, staje się świetną aktorką i uroczą mimo że podobno nie piękną kobietą.NiebawemMolier daje jej pole do tryumfu w atmosferze najbardziej przesyconej miłością.Sposobnośćnie lada: inauguracja ogrodów Wersalu i panny de la Valliere.Cała seria spektaklów Rozkosze zaczarowanej wyspy granych na wolnym powietrzu w noc majową.W feerii,umyślnie napisanej przez Moliera, Armanda księżniczka Elidy będzie heroiną.Skutek przeszedł jego oczekiwanie i zapewne jego intencje.Z dnia na dzień pani Moliero-wa stała się najmodniejszą kobietą, faworytą złotej młodzieży.Niebawem pożycie małżeńskiepsuje się.Molier znowuż wyzywa los: pisze Mizantropa.Zawsze autor, zawsze dyrektor teatru,bije monetę ze swego cierpienia.On sam gra Alcesta, ona Celimenę.Podobno w chwili wy-stawienia sztuki mówią do siebie już tylko na scenie.Zapewne, wszelkie dane o prywatnym ży-ciu Moliera trzeba brać ostrożnie: brak jest autentycznych dokumentów, są tylko echa, pogłoski,plotki paryskie; ale jest przede wszystkim jego dzieło.To dzieło miejscami tyle mówi, tak tętnikrwią, że bezwiednie utożsamiono je z nim samym.Mizantrop Moliera, sam przez się bliższydramatu niż komedii, to wraz szczytowy punkt dramatu jego życia, jak i szczytowy punkt jegotwórczości; z Mizantropem coś się łamie, coś się kończy co już nie wróci.Otóż cały ten okres, wyrastający olbrzymie ponad innego Moliera bo trzeba tu włączyćjeszcze Don Juana, który przypada między Zwiętoszkiem a Mizantropem jakby nie istniał dlanaszej przygodnej molierologii.Nie istnieje zwłaszcza podłoże, z którego wszystko to wyrasta.Mógłby ktoś odpowiedzieć: Nas nie obchodzi życie, nas obchodzi twórczość. Ale oto, jakijest stosunek do tej twórczości [ Pobierz całość w formacie PDF ]